Por primera vez en este blog tenemos poemas armenios. Pertenecen al libro Un idioma también es un incendio (Alción editora - Activo Puente). Los poemas son de Mariné Petrossian (que además es la compiladora del libro). La traducción del armenio la hizo Alice Ter Ghevondian, y la querida Ana Arzoumanian se encargó de darle a esa traducción una versión poética adaptada para un lector de este continente. Además Ana escribió el prólogo y la contratapa que gentilmente nos la dio y que acá la pusimos al final de la versión castellana de los poemas de Mariné, como solemos hacer con las notas de los traductores. Nuestro elogio para esta cuidada y necesaria edición de poesía armenia.
MARINÉ PETROSSIAN
CUBIERTA
barco
grande
un barco muy grande
yo había subido y
paseaba por la cubierta
era feliz
pero después
cuando el barco levó
anclas y debía zarpar
me preguntaron
tenés pasaje?
dónde se venden los
pasajes, esperen un momento, les dije
pero no me contestaron
y el barco avanzó
sin mí
yo sé, este barco nunca
volverá
y llorar no tiene
sentido
pero ahora quiero llorar
porque el sabor de mis
lágrimas
me recuerda el olor del
mar
de aquel día cuándo
había subido y caminaba
por la cubierta
y era feliz.
º
SE TERMINÓ TODO
quiero que nieve tanto
que yo me sorprenda
me sorprenda tanto que
no pueda hablar
no pueda caminar
que nieve tanto
que me cubra entera
y me olvide que
tenía que comprar pan
tenía que ir a casa
y me olvide que
me congelo me muero
y me olvide que
la muerte es el fin
por qué ir a casa si
nieva tanto
que cubre todo
por qué ir a casa si
la nieve cubre
hasta los pájaros
que están en cielo
si esto es el fin
entonces el fin
es más bello
de lo que yo creía.
º
AYYYYYYYYY
ayyyyy
que sensación tan rara
como si los edificios se balancearan
pero no da miedo
al contrario, es divertido
todo se puso lindo
lo más triste se convertió en lo más bello
y lo que se había perdido para siempre
resulta que ni siquiera se ha perdido
lo que se había perdido para siempre
te enfrenta y te dice hola
dice acaso te habías creído que yo me había perdido para siempre?
ves que he regresado?
luego mira tus lágrimas y dice
vos creíste, entonces, que yo me había
perdido para siempre?
no tenías que creerlo
luego se da vuelta y se va
esta vez, de veras, para siempre
y los edificios paran de balancearse
y ni siquiera es alegre
y ni
siquiera es lindo
y queda aquella sensación
que tu corazón ya detuvo
para siempre.
º
GRITAN CON UNA VOZ COMO SI FUERA LA TUYA
los hombres son diferentes
tontos muy tontos
agradables muy agradables
incomprensibles muy incomprensibles
pero todos son seres humanos
como vos
y cuando ponés tu pie sobre sus heridas abiertas
gritan con una voz como si fuera la tuya
después te miran con los ojos asombrados
como si alguien les hubiera prometido
que no habrá dolor
que no habrá dolor.
º
SAM BECKETT COME HOME
y ahora escribo algunos renglones
para entender por qué
tan de inmediato y tanto
me gustó la ciudad que llaman nueva york [1]
me gustó tanto que todo lo que escriba ahora
se convierte en una carta a la misma dirección
nunca podés
encontrar a toda esa gente
que podrían haber sido tus amigos
pero ellos dejan señas
para que comprendas que no estás solo
para que estés seguro que tenés amigos
aunque quizás ya no los encuentres
porque es grande el espacio
y poco el tiempo
sam beckett
vení a casa
estaba escrito sobre el edificio
con luces titilantes
y como beckett
ya no puede venir
entonces estas palabras
están escritas para mí
me paré y miré
pero dónde está la casa
no hay casa
hay sin hogares
y hay nueva york
sam beckett
vení a casa
vení a casa
vení
después cuando volví a casa
a erevan
busqué search [2] por internet
aquellas palabras
y me enteré que
aquella frase
la escribió un artista chino
y sí, por supuesto
ese edificio estaba en chinatown
en la china de nueva york
y yo sin saberlo
llegué de armenia
y me paré frente a ese edificio
para leer por casualidad
lo que estaba escrito en él
sam beckett
vení a casa
vení a casa
vení
el hombre construye la casa
para abrigarse de la lluvia
para que no lo arrastre el viento
para que no lo coman los perros por la noche
pero igual llueve
el viento nos arrastra de un lado para el otro
y los perros que se comieron a sam becket
aunque no tenían el aspecto de perros
eran igualmente perros
º
ENSALADA CON TIROS
paredes de vidrio
cafetería
ensalada con
mariscos
naranja
naranja roja
colocada en rodajas en el borde del plato
es bonita
cerveza kilikia[3] larga
tiros
era cerca
y parece que eran verdaderos, no de película
quien hablaba calló
ahora está callado
un tiro de nuevo
el vidrio al lado mío se desmigajó y espolvoreó mi ensalada
mariscos
naranja roja
vidrio blanco
es bonito
pero tenían que advertir que esto no se come
en cambio el menú dice simplemente
ENSALADA CON TIROS
ººººººººººººººººº
Contratapa. 20 poetas de Armenia
Si la traducción es un traslado, para una descendiente de
sobrevivientes del genocidio armenio traducir del armenio al castellano es
hacer el camino de la diáspora al revés; es ir contra la dispersión. El
exterminio y el desplazamiento forzado no sólo rompió el lazo que los armenios
tenían con su tierra, sino que los hizo sordos entre sí.
De manera tal que la traducción también es una carta que llega a
destino, una correspondencia que restaura esa experiencia de legibilidad de los
afectos, ese despliegue en libertad del verbo cuya potencia conjuga la poesía. Trabajar
en una traducción del armenio es trabajar contra la orfandad, contra la
ausencia, es darnos a entender en una filiación viva con el fin de que el poema
se nombre y pertenezca a todos.
El territorio de estas 20 voces es testigo de un mundo en dilución que
encuentra un cuerpo en la escritura. La caída de la Unión Soviética, la guerra
de Karabagh, los veinte años de independencia; acontecimientos que el poema certifica
dando fe, poniendo las manos en el fuego por aquello que canta. Así, estos 20
poetas del Cáucaso, de Armenia, no sólo son testigos de un tiempo, sino que
construyen nuevos monumentos donde celebrarse, edifican una república a la
altura de sus emociones tomando tierra en el continente montañoso de la
palabra.
Ana Arzoumanian
ºººººººººº
նավ
մեծ
շատ
մեծ նավ
բարձրացել
քայլում էի տախտակամածի վրայով
ու
երջանիկ էի
բայց
հետո
երբ
որ նավը բարձրացրեց խարիսխն ու պետք ա շարժվեր
ինձ
հարցրին
տոմս
ունե՞ս
որտե՞ղ
են ծախում ձեր տոմսերը, սպասեք մի րոպե, ասեցի
բայց
ինձ չպատասխանեցին
ու
նավը շարժվեց
առանց
ինձ
ես
գիտեմ էդ նավը էլ երբեք հետ չի գա
ու
լաց լինելը իմաստ չունի
բայց
ես հիմա հաճախ եմ լաց լինում
որովհետեւ
արցունքներիս համը
հիշացնում
ա ինձ հոտը որ գալիս էր ծովից
էն
օրը երբ որ
բարձրացել
քայլում էի
տախտակամածի
վրայով
ու
երջանիկ էի
º
ՎԵՐՋԱՑԱՎ ԱՄԵՆ ԻՆՉ
ուզում եմ էնքան ձյուն գա
որ ես զարմանամ
էնքան զարմանամ որ
չկարողանամ խոսել
չկարողանամ քայլել
ձյունը էնքան գա
որ ծածկի ինձ լրիվ
ու ես մոռանամ որ
պետք ա հաց առնեի
պետք ա տուն գնայի
ու ես մոռանամ որ
կսառեմ կմեռնեմ
ու ես մոռանամ որ
մեռնելը վերջն ա
էլ ինչ տուն եթե
ձյունն էնքան ա գալիս
որ ծածկում ա ամեն ինչ
էլ ինչ տուն եթե
ձյունը ծածկում ա
նույնիսկ թռչուններին
որ երկնքում են
եթե սա վերջն ա
ուրեմն վերջը
ավելի սիրուն ա
քան ես կարծում էի
º
ԱՅՅՅՅՅՅՅՅՅՅՅ
այյյյյյյյ
ինչ տարօրինակ զգացողություն
ա
շենքերը ոնց որ ճոճվելիս
լինեն
բայց հեչ վախենալու չի
ընդհակառակը ուրախ ա
ամեն ինչ դարձել ա սիրուն
ինչը որ ամենատխուրն էր
դարձել ա ամենասիրունը
իսկ ինչը կորած էր անվերադարձ
պարզվում ա ոչ էլ կորել ա
ինչը որ կորած էր անվերադարձ
դուրս ա գալիս առաջդ ու ասում
ա բարեւ
ասում ա դու էլ հավատացիր որ
ես կորե՞լ էի անվերադարձ
հիմա տեսնո՞ւմ ես որ հետ եմ
էկել
հետո նայում ա արցունքներիդ
ու ասում ա
դու հավատացել էիր հա՞ որ ես
կորա անվերադարձ
դու չպետք ա դրան հավատայիր
հետո շուռ ա գալիս ու գնում ա
էս անգամ իսկականից անվերադարձ
ու շենքերը դադարում են
ճոճվել
ու ոչ էլ ուրախ ա
ու ոչ էլ սիրուն ա
ու էն զգացողությունն ա
որ սիրտդ կանգնեց արդեն
անվերադարձ
º
ԳՈՌՈՒՄ ԵՆ ՄԻ ՁԱՅՆՈՎ ՈՆՑ ՈՐ ՔՈՆԸ ԼԻՆԻ
մարդիկ տարբեր են լինում
հիմար շատ հիմար
սիրուն շատ սիրուն
անհասկացող լրիվ անհասկացող
բայց բոլորն էլ մարդ են
քո նման
ու երբ ոտքդ դնում ես իրանց բաց վերքին
գոռում են մի ձայնով ոնց որ քոնը լինի
հետո զարմացած աչքերով նայում են վրադ
ասես թե մեկը խոստացած լիներ իրանց
որ չի լինելու ցավ
որ չի լինելու ցավ
º
ու հիմա գրում եմ էս մի քանի տողը
որ հասկանամ թե ինչու
էսքան միանգամից ու էսքան շատ
սիրեցի քաղաքը որ կոչել են նյու յորք
էնքան շատ սիրեցի որ հիմա ինչ էլ գրեմ
կլինի նամակ նույն հասցեով
դու երբեք չես կարող
հանդիպել բոլոր էն մարդկանց
որոնք կարող էին լինել քո ընկերը
բայց իրանք թողնում են նշաններ
որ դու հասկանաս որ մենակ չես
որ դու համոզվես քո ընկերները կան
չնայած դու իրանց երեւի արդեն չես հանդիպի
որովհետեւ մեծ ա տարածությունը
եւ քիչ ա ժամանակը
սեմ բեքեթ
արի տուն
գրած էր շենքի վրա
թարթող լույսերով
ու քանի որ բեքեթը
էլ չի կարող գալ
ուրեմն էդ բառերը
իմ համար էին գրած
ես էլ կանգնել նայում էի
բայց ո՞ւր ա տունը
տուն չկա
կան անտուններ
ու կա նյու յորքը
սեմ բեքեթ
արի տուն
արի տուն
արի
հետո երբ որ տուն էկա
երեւան
ինտերնետով search արեցի
էդ բառերը
ու իմացա որ
էդ նախադասությունը
չինացի մի արտիստ էր սարքել
հա էլի
չայնաթաունում էր էդ շենքը
նյու յորքի չինաստանում
ես էլ առանց իմանալու
հայաստանից հասել
կանգնել էի էդ շենքի առաջ
որ պատահաբար
կարդամ վրան գրածը.
սեմ բեքեթ
արի տուն
արի տուն
արի
մարդը սարքում ա տուն
որ անձրեւ չգա վրան
որ քամին չքշի իրան տանի
որ շները չուտեն իրան գիշերով
բայց անձրեւը մեկ ա գալիս ա
քամին մեզ տանում ա էս ու էն կողմ
ու շները որ կերան սեմ բեքեթին
չնայած շան կերպարանք չունեին
բայց շուն էին մեկ ա
º
ապակե պատեր
սրճարան
ծովային կենդանիներով սալաթ
նարինջ
կարմիր նարինջ
կլոր կտրտել շարել են ափսեի եզրով
սիրուն ա
գարեջուր կիլիկիա մեծ
կրակոց
շատ մոտից էր
ու ոնց որ իսկական էր ոչ թե կինո
ով որ խոսում էր լռեց
հիմա լուռ ա
նորից կրակոց
կողքիս ապակին փշրվեց լցվեց սալաթիս մեջ
ծովային կենդանիներ
կարմիր նարինջ
սպիտակ ապակի
սիրուն ա
բայց պետք ա զգուշացնեին որ չի ուտվի
թե չէ մենյուն պարզապես ասում էր
ՍԱԼԱԹ ԿՐԱԿՈՑՆԵՐՈՎ
